Πρόσκληση προς τους φίλους και συγγραφείς παραδοσιακής έμμετρης ποίησης

[Liontas]

Αγαπητοί φίλοι και φίλες της παραδοσιακής έμμετρης ποίησης,

 

Αφορμή για την πρόσκληση αυτή που σας απευθύνω είναι η κατάσταση στην οποία βρίσκεται η τέχνη μας και - ειδικότερα - ο τρόπος με τον οποίο τη μεταχειρίζεται το σημερινό "ποιητικό" κατεστημένο.

Είναι γεγονός ότι η έμμετρη παραδοσιακή ποίηση έχει τεθεί στο περιθώριο. Αν ξεφυλλίσει, π.χ., κανείς ενδεικτικά τα περιοδικά που δημοσιεύουν ποίηση, θα διαπιστώσει ότι η συντριπτική πλειοψηφία των συναφών τους δημοσιευμάτων απαρτίζεται από "ελεύθερη ποίηση", ενώ η εκπρόσώπηση της ομοιοκατάληκτης ή/και έμμετρης ποίησης είναι από ελάχιστη έως μηδενική. Συγχρόνως, ο παραδοσιακός ποιητής που θα θελήσει να δημοσιεύσει κάποιο έργο του, θα έρθει αντιμέτωπος - από την πλευρά πολλών περιοδικών που (λένε πως) δημοσιεύουν ποίηση - με μια ημιαπαξιωτική έως ευθέως απορριπτική στάση. Φαντάζομαι ότι κάποιοι από τους εδώ συναδέλφους καταλαβαίνουν τι εννοώ. 

 

Στο σημείο αυτό θα ήθελα να διευκρινίσω ότι δεν έχω τίποτα με όσα άτομα γράφουν ή και δημοσιεύουν ελεύθερη ποίηση. Προσωπικά, δεν θεωρώ αυτό το είδος γραφής ως ποίηση (για λόγους που έχω εκθέσει σε άλλο θέμα του forum), αλλά, από την άλλη πλευρά, σέβομαι την κατάθεση συναισθημάτων, ή και ψυχής ακόμα, που κάνει ένα άτομο με τη γραφίδα του - όποια κι αν είναι η μορφή αυτής της κατάθεσης.

 

Άλλο πράγμα, όμως, είναι ο σεβασμός στη γραπτή αποτύπωση των συναισθημάτων των άλλων ανθρώπων, και άλλο αυτή η αποτύπωση να υποσκελίζει και να περιθωριοποιεί - ως μη ώφειλε - εμάς και την τέχνη μας... Διότι ακριβώς αυτό συμβαίνει. 

 

Όλη αυτή η περιθωριοποίηση και υποεκπροσώπηση που υφίσταται η τέχνη μας, αποτελεί όχι μόνο μια φασιστοειδή καταστρατήγηση του εν γένει εκφρασιακού πλουραλισμού, αλλά και μια κατάφωρη αδικία: διότι είναι γνωστό (και δεν επιδέχεται σοβαρή αντίρρηση) πως η συγγραφή παραδοσιακής έμμετρης ποίησης - και δη της ομοιοκατάληκτης - έχει πολύ μεγαλύτερο βαθμό δυσκολίας από αυτήν της ελεύθερης. Πέραν αυτού, στην παραδοσιακή έμμετρη ποίηση έχει γραφεί το μεγαλύτερο μέρος της νεοελληνικής ποιητικής παραγωγής - από τον Ερωτόκριτο και τα δημοτικά μας τραγούδια μέχρι τον εθνικό μας ύμνο και το τεράστιο έργο του Σουρή, για ν' αναφέρω ενδεικτικώς μόνο ορισμένα.

 

Πώς τόλμησαν λοιπόν να φιμώσουν και να βάλουν στο περιθώριο αυτή την ιερή μορφή τέχνης;

 

Πόσο θα συνεχιστεί αυτή η κατάντια;

 

Μπορούμε να κάνουμε κάτι όλοι εμείς, οι φίλοι της παραδοσιακής έμμετρης ποίησης;

 

Αυτό διερωτώμαι κι εγώ (περνώντας στο διά ταύτα) με το παρόν θέμα. Τι μπορούμε να κάνουμε - λαμβάνοντας υπ' όψιν και ότι "η ισχύς εν τη ενώσει";

 

Έχω σκεφτεί ότι θα μπορούσαμε να ιδρύσουμε κάποιον πολιτιστικό φορέα, σύλλογο π.χ., για την προώθηση και τη διάδοση της τέχνης μας, καθώς και για την εδραίωσή της στην κοινωνική συνείδηση. Ο φορέας αυτός θα μπορούσε συν τω χρόνω να αποκτήσει επίσημη νομική υπόσταση. Θα μπορούσαμε, επίσης, να επικοινωνήσουμε και να συνεργαστούμε με ομότεχνους, εκπροσώπους του πανεπιστημιακού και εν γένει πνευματικού κόσμου. Για όλα αυτά θα μπορούσαμε - σε πρώτη φάση - να αξιοποιήσουμε το διαδίκτυο και, φυσικά, αυτό το site - εφόσον συμφωνεί επ' αυτού και ο ιδιοκτήτης του, ο Γιώργος ο Νικολακάκος.

Θεωρητικά, θα μπορούσε όλη αυτή η κίνηση να καταλήξει ακόμα και στην ίδρυση ενός ποιητικού περιοδικού, που θα δημοσίευε αποκλειστικά και μόνο παραδοσιακή έμμετρη ποίηση.

 

 

Όποιος φίλος ή φίλη έχει κάποια ιδέα περί του πρακτέου, ας την καταθέσει.

 

Η προσπάθεια αυτή συνιστά πρωτίστως μια προσπάθεια για έναν δίκαιο σκοπό.

Θα είναι μια προσπάθεια για την αποκατάσταση της τέχνης μας στη σύγχρονη νεοελληνική κουλτούρα και για την επανασύνδεσή της με τον απλό πολίτη. Θα είναι ένας φόρος τιμής στον Κορνάρο, στον Χορτάτση και στον Σολωμό.

 

Ήρθε η ώρα να ακουστεί και η δική μας φωνή.

 

 

Φίλες και φίλοι,

 

Την επόμενη φορά που θα ακούσετε τον εθνικό μας ύμνο - για τον οποίον τόσοι και τόσοι έχυσαν το αίμα τους - θυμηθείτε ότι ακούτε τις δύο πρώτες στροφές ενός παραδοσιακού ποιήματος, γραμμένου με τροχαΐκό μέτρο και πλεκτή ομοιοκαταληξία...

 

 

Αναμένω ιδέες σας, για συζήτηση και ανταλλαγή απόψεων.

Να είστε καλά.

 

 

Νίκος - Λιόντας 

 

  

 

         

[Ηλίας]

Συνοδοιπόρε, εις την τέχνη της γραφής, Liontas,

διάβασα τις ανησυχίες σου περί απεμπόλησης, και τις τάσεις για απομείωση, της έμμετρης ποίησης, όμως πιστεύω ότι δεν υφίσταντο στο πλαίσιο που τις ορίζεις. Αυτό, διότι α) γενικότερα ο λογοτεχνικός λόγος έχει περιπέσει στο αξιακό σύστημα των ανθρώπων, που απαρτίζουν την παρούσα κοινωνία, και άρα θα πρέπει οι ανησυχίες όλων όσοι θέλγονται από τον λογοτεχνικό λόγο να τοποθετούνται σε ευρύτερο επίπεδο και όχι μονοδιάστατα και μονοσήμαντα. β) Η ποίηση δημιουργείται από τον άνθρωπο και για τον άνθρωπο, θέλω να πω δηλαδή ότι οι ποιητές του προηγούμενου αιώνος και του προ αυτού αποτύπωναν την ποιητική τους εικόνα στο χαρτί με τα γλωσσικά εργαλεία (καθαρεύουσα ή αρχαΐζουσα) που ε χρησιμοποιούντο στη σύγχρονή τους κοινωνία, διότι μόνο έτσι θα ήταν εφικτό να γίνει η ποίηση τους κατανοητή και να καταστεί ζωντανή. γ) Η έμμετρη ποίηση συνάδει (μορφολογικά) μονάχα με την καθαρεύουσα και την πολυτονική γραφή της ( ο ρόλος των τριών αυτών στοιχείων είναι απόλυτα λειτουργικός και συνεκτικός), σε κάθε άλλη περίπτωση ο συνδυασμός της με την δημοτική αποτελεί στις περισσότερες περιπτώσεις μια τεχνική δημιουργία, η οποία εάν ο δημιουργός δεν έχει το αυτό τάλαντο η συνηχητική της εκφώνηση καταδεικνύει αταίριαστες μορφολογικές και συντακτικές αναζητήσεις. γ) Η ποίηση και γενικότερα οι τέχνες θα πρέπει να δίνονται από τον δημιουργό τους αυτούσια με το μεταφυσικό πλαίσιο που διέπονται χωρίς παρεμβολές. δ) Οι λέξεις που χρησιμοποιούμε είτε στον προφορικό είτε στον γραπτό λόγο έχουν την δικής τους ειδική σημασία όμως, όταν τις μεταλλάσσουμε για την δημιουργία κάτι άλλου τότε συντελείται αποφόρτισης της αρχικής έννοιας, η οποία εκδηλώθηκε μεταξύ ψυχής και νου. ε) Ο προφορικός λόγος, και κατά συνέπεια ο γραπτός, είναι ζωντανός και ενέχει όλα εκείνα τα στοιχεία της ιστορικής του αναγωγής, ώστε να μην φοβάται τους διαφόρους γλωσσικούς πειραματισμούς που ενίοτε επιχειρούνται. στ) Όσον αφορά μεγάλους ποιητές και την χρησιμοποίηση από αυτούς είτε έμμετρου είτε ελεύθερου στίχου και στις δύο μορφολογικές κατηγορίες υπάρχουν πολλοί σημαντικοί ποιητές ανάλογα την εποχή και την κοινωνία στην οποία δημιούργησαν. ζ) Πρέπει να υπάρχει διαχωρισμός ποίησης από την σύνθεση ενός τραγουδιού και σε καμία περίπτωση ένα μελοποιημένο ποίημα δεν μπορεί να κατηγοριοποιείται ως τραγούδι. η) Όμως, πέρα και πάνω από όλα όσα προανέφερα τον κύριο λόγο στην χρησιμοποίηση του ενός ή του άλλου μορφολογικού χαρακτήρα ενός ποιήματος τον έχει ο δημιουργός και η εκφραστική του σκέψη. 

Κλείνοντας θα ήθελα να επισημάνω ότι δεν αντιτίθεμαι στην χρησιμοποίηση του έμμετρου στίχου, όλα όμως ορίζονται και διαμορφώνονται σε συγκεκριμένα πεδία.

 

[Liontas]

Φίλε Δημήτριε Ψωμά,

 

Συμφωνώ κι εγώ μαζί σου, ότι η "ποιητική άδεια" πρέπει να χρησιμοποιείται με φειδώ - είτε αφορά τον αριθμό των συλλαβών είτε οποιοδήποτε άλλο μέρος του συντακτικού ή της γραμματικής.

Σε ό,τι αφορά τους κανόνες (το καθοδηγητικό εργαλείο, όπως αναφέρεις) σου προτείνω - σα βιβλιογραφία, ας πούμε - τους "Κανόνες Στιχουργικής", που βρίσκονται στη διεύθυνση http://paroutsas.jmc.gr/verses.htm Βρίσκονται επίσης και ως link στο λήμμα "Ομοιοκαταληξία" της Βικιπαίδειας.

Πέραν από την τήρηση του αμιγώς τεχνικού μέρους της έμμετρης ποίησης (αριθμός συλλαβών κ.ο.κ), ένας αξιόπιστος οδηγός για την ποιότητα του αποτελέσματος είναι και το ίδιο το αυτί, το κατά πόσο δηλαδή ένα στιχούργημα δίνει ακουστικά την αίσθηση της αρμονίας και του μέτρου.

Γενικά, αυτά που κατά τη γνώμη μου συνιστούν ένα αξιόλογο παραδοσιακό (έμμετρο) ποίημα είναι τα εξής:

α) Τήρηση των κανόνων της γραμματικής, του συντακτικού και της ορθογραφίας - με όσο το δυνατόν πιο φειδωλή και προσεκτική χρήση της "ποιητικής αδείας",

β) Τήρηση του αριθμού των συλλαβών μεταξύ των στίχων,

γ) Τήρηση της ευφωνίας (π.χ. με την αποφυγή χασμωδιών και δυσπρόφερτων συμφωνικών συμπλεγμάτων)

δ) Προσεκτική χρήση του σημείου τομής σε κάθε στίχο (βλ. τους προαναφερθέντες "Κανόνες Στιχουργικής")

ε) Χρήση δύο ομοιοκαταληξιών ανά στροφή (κατά προτίμηση, σε σχέση με μόνο μία)

στ) Χρήση ευφάνταστων ομοιοκαταληξιών και αποφυγή τετριμμένων,

ζ) Λεξιλογικός πλούτος,

η) Γνώση της ακριβούς έννοιας και των συνδηλώσεων των χρησιμοποιούμενων λέξεων,

θ) Χρήση αλληγοριών, παρομοιώσεων και μεταφορών,

ι) Ύπαρξη μηνύματος (ακόμα κι αν, ή όσο κι αν αυτό είναι συγκεκαλυμμένο)

Αυτά αποτελούν, κατ' εμέ, τον "Δεκάλογο" ενός αξιόλογου και με αξιώσεις στον χρόνο, έμμετρου ποιήματος.

Σ' ευχαριστώ πολύ για τις στοχευμένες τοποθετήσεις σου, που μου έδωσαν το ερέθισμα να γράψω τα ανωτέρω. Θα χαρώ να συνεχίσουμε τη συζήτηση, για όποιο άλλο συναφές θέμα επιθυμείς. 

 

 

 

 

 

 

 

 

[Liontas]

Φίλε Santana,

 

Δεν υπάρχει καμία παρεξήγηση. Χαίρομαι για τη διευκρίνιση που κάνεις και σ' ευχαριστώ για τα επαινετικά σου λόγια και για τη συμμετοχή σου στη συζήτηση.

 

 

 

 

[Liontas]

Φίλε Ηλία,

 

Επιφυλάσσομαι να σου απαντήσω εντός των ημερών, έχοντας διαβάσει αναλυτικά και με άνεση χρόνου την τοποθέτησή σου. Να' σαι καλά.

 

 

 

 

[morsecode]

ευχαριστω για τον  δεκαλογο και την βιβλιογραφια.σε πρωτη αποπειρα μου το λινκ δεν λειτουργει.αν θες κοιταξε το παλι.ευχαριστω για τον χρονο.

Liontas είπε:

Φίλε Δημήτριε Ψωμά,

 

Συμφωνώ κι εγώ μαζί σου, ότι η "ποιητική άδεια" πρέπει να χρησιμοποιείται με φειδώ - είτε αφορά τον αριθμό των συλλαβών είτε οποιοδήποτε άλλο μέρος του συντακτικού ή της γραμματικής.

Σε ό,τι αφορά τους κανόνες (το καθοδηγητικό εργαλείο, όπως αναφέρεις) σου προτείνω - σα βιβλιογραφία, ας πούμε - τους "Κανόνες Στιχουργικής", που βρίσκονται στη διεύθυνση http://paroutsas.jmc.gr/verses.htm Βρίσκονται επίσης και ως link στο λήμμα "Ομοιοκαταληξία" της Βικιπαίδειας.

Πέραν από την τήρηση του αμιγώς τεχνικού μέρους της έμμετρης ποίησης (αριθμός συλλαβών κ.ο.κ), ένας αξιόπιστος οδηγός για την ποιότητα του αποτελέσματος είναι και το ίδιο το αυτί, το κατά πόσο δηλαδή ένα στιχούργημα δίνει ακουστικά την αίσθηση της αρμονίας και του μέτρου.

Γενικά, αυτά που κατά τη γνώμη μου συνιστούν ένα αξιόλογο παραδοσιακό (έμμετρο) ποίημα είναι τα εξής:

α) Τήρηση των κανόνων της γραμματικής, του συντακτικού και της ορθογραφίας - με όσο το δυνατόν πιο φειδωλή και προσεκτική χρήση της "ποιητικής αδείας",

β) Τήρηση του αριθμού των συλλαβών μεταξύ των στίχων,

γ) Τήρηση της ευφωνίας (π.χ. με την αποφυγή χασμωδιών και δυσπρόφερτων συμφωνικών συμπλεγμάτων)

δ) Προσεκτική χρήση του σημείου τομής σε κάθε στίχο (βλ. τους προαναφερθέντες "Κανόνες Στιχουργικής")

ε) Χρήση δύο ομοιοκαταληξιών ανά στροφή (κατά προτίμηση, σε σχέση με μόνο μία)

στ) Χρήση ευφάνταστων ομοιοκαταληξιών και αποφυγή τετριμμένων,

ζ) Λεξιλογικός πλούτος,

η) Γνώση της ακριβούς έννοιας και των συνδηλώσεων των χρησιμοποιούμενων λέξεων,

θ) Χρήση αλληγοριών, παρομοιώσεων και μεταφορών,

ι) Ύπαρξη μηνύματος (ακόμα κι αν, ή όσο κι αν αυτό είναι συγκεκαλυμμένο)

Αυτά αποτελούν, κατ' εμέ, τον "Δεκάλογο" ενός αξιόλογου και με αξιώσεις στον χρόνο, έμμετρου ποιήματος.

Σ' ευχαριστώ πολύ για τις στοχευμένες τοποθετήσεις σου, που μου έδωσαν το ερέθισμα να γράψω τα ανωτέρω. Θα χαρώ να συνεχίσουμε τη συζήτηση, για όποιο άλλο συναφές θέμα επιθυμείς. 

 

 

 

 

 

 

 

 

[Παντελής]

να μου επιτραπεί να καταχραστω το χώρο και να γράψω σκέψεις που βγαίνουν από τα βιώματα μου.

 

Από το δημοτικό σχολείο άρχισα να ταιριάζω στιχάκια με ομοιοκαταλληξία, προσπάθησα να γράψω ελεύθερο στίχο, νομίζοντας τον πνευματικά ανώτερο , μα εκτός ελαχίστων περιπτώσεων δε τα κατάφερα.

Και ερμηνεύοντας τα παραπάνω, θέλω να πιστεύω η τέχνη είναι θείο δώρο και χρειάζεται τη ταπεινοφροσύνη μου , δεν αποκλείω δημιουργούς ελεύθερου στίχου που τηρούνε τις προυποθέσεις ή και όχι αλλά μεγάλους δημιόυργούς.

[Liontas]

Φίλε Δημήτρη Ψωμά,

 

Τους προαναφερθέντες "Κανόνες Στιχουργικής" μπορείς να τους βρεις στη Βικιπαίδεια (http://el.wikipedia.org) , στο τέλος του λήμματος "Ομοιοκαταληξία" (στις πηγές). 

Παράλληλα, μπορείς να βρεις και άλλες συναφείς πληροφορίες βάζοντας τη λέξη "ομοιοκαταληξία" στο google και διαβάζοντας τα σχετικά άρθρα που θα εμφανιστούν.

[Δημήτρης Φάββας]

Ποτέ δεν πήρα και ούτε θα πάρω θέση υπέρ ή εναντίον μιας οποιασδήποτε μορφής ποίησης, ζωγραφικής κλπ. Μου αρέσει να εκφράζομαι με έμμετρο λόγο αλλά αυτό το θεωρώ προσωπική μου επιλογή, Είχα όμως μια ιδέα που με αυτήν την ευκαιρία την επαναφέρω.

Να ιδρύσουμε έναν εκδοτικό οίκο που να εκδίδει μόνο έμμετρα ποιήματα. Φυσικά δεν έχω ποτέ μου εξετάσει αυτήν την ιδέα σε βάθος για να πω αυτή τη στιγμή τι απαιτείται και πόσο δύσκολη ή εύκολη είναι η εφαρμογή της.

Βρίσκομαι αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα σε χώρο που η πρόσβαση δτο διαδύκτιο είναι σχεδόν ανέφικτη και επιφυλάσσομαι να επανέλθω αν το κρίνω σκόπιμο όταν θα επιστρέψω στο Μόντρεαλ. Με δεδομένο κατά την γνώμη μου ότι η εκτύπωση βιβλίου δεν είναι και τόσο δαπανηρή, ίσως κάτι μπορεί να γίνει. Και λέω δεδομένο γιατί πρόσφατα τύπωσα το οδοιπορικό της ζωής μου (266 σελίδες σε έμμετρο λόγο, κομμάτια του οποίου έχω καταχωρήσει και σ' αυτήν την σελίδα) και φυσικά έχω μια ιδέα για το κόστος εκτύπωσης

[Ἰάνης Λὸ Σκόκκο]

Δεκέμβρης 1968.
***
Ἔβρεχε χειμώνα.
Βγῆκα ἕνα γύρω στίς βιτρίνες
ντυμένος τήν Κολλεξιόν Μοναξιά.
Ἔβρεχε δάκρυα...
Κάπου σέ εἶδα. Ναί, τότε πού ἄστραψε φλέβες καί βρόντησε τύμπανα.
Σέ εἶδα. Φοροῦσες τόν Νέο Χρόνο. Ἀγκάλιαζες τόν Νέο Χρόνο.
Ἔφυγα.
Κι' ὅλη νύχτα στό κρεββάτι μου ἔβρεχε πόνο.

[Δημήτρης Φάββας]

Καλημέρα Γιώργο. λα καλά στην Νέα Υόρκη;

[Δημήτρης Κυτίδης]

Χαίρεται! Νέος στο σαιτ. Η άποψη μου είναι πως μερικά πρόζα,ελεύθερη ποίηση πως τα λένε είναι καλά αλλά και εγώ έχω παρατηρήσει ότι έχει γίνει της μόδας να μην κάνεις ομοιοκαταληξίες.

[Δημήτρης Φάββας]

Δημήτρης Κυτίδης είπε:

Χαίρεται! Νέος στο σαιτ. Η άποψη μου είναι πως μερικά πρόζα,ελεύθερη ποίηση πως τα λένε είναι καλά αλλά και εγώ έχω παρατηρήσει ότι έχει γίνει της μόδας να μην κάνεις ομοιοκαταληξίες. 

Λοιπόν Δημήτρη Έχουν περάσει περισσότερα από 10 χρόνια από το τελευταίο μου σχόλιο σε αυτή την σελίδα και απαντώ μια που το σχόλιό σου αναφέρθηκε σε προηγούμενο δικό μου. Φίλε μου, κάποιοι από εμάς δεν ακολουθούμε την μόδα αλλά μάλλον τους παλμούς της καρδιάς μας.