Πολιτιστικό Πρόβλημα ( Κώστας Αξελός)

[Έρως στο Κουρμπέτι]

Αρχικά η παιδεία πήγαινε μαζί με την ποίηση, τη σκέψη και την τέχνη. Μετά έγινε αυτό που λέμε κουλτούρα. Η κουλτούρα, το να αντιμετωπίζουμε τα φαινόμενα της ποίησης, της σκέψης, της τέχνης και των άλλων εκδηλώσεων σαν κουλτούρα, σημαίνει ήδη έναν υποβιβασμό τους.
Η σκέψη, η ποίηση, η τέχνη δεν υπάγονται σ᾽εκείνο που φθηνά και σε παγκόσμιο σχεδόν επίπεδο ονομάζεται κουλτούρα, χωρίς να σκεφτόμαστε τι είναι αυτό που μας λέει και αυτό που μας κρύβει τούτη η λέξη. Κείμενα, έργα τέχνης και μνημεία στέκονται πάντα απέναντι μας και περιμένουν το μέλλον μας και το μέλλον τους. Δεν ζητούν από μας μια απλή απόλαυση, μια κατανάλωση. Παραγωγική επαφή με τον παλμό τους, σημαίνει ο,τι δεν ανήκουν απλώς και μόνο στο παρελθόν.
Τίποτα δεν είναι μόνο επίκαιρο. Τίποτα δεν είναι αφηρημένο μέλλον. Κάθε τόπος, κάθε στιγμή του χρόνου είναι, παντού και πάντα, συγχρόνως παρελθόν, παρόν και μέλλον.
Ο πολιτιστικός ή πολιτισμικός χωρο-χρόνος, συνδέεται και συγχέεται πολύ συχνά με τον ελεύθερο ψυχαγωγικό χρόνο. Η Ψυχαγωγία όμως όταν δεν είναι απλό ή υπερκινητικό παραγέμισμα του άδειου χρόνου, μια επιφανειακή αποσχόληση, είναι αγωγή της ψυχής και όχι γρήγορη κατανάλωση, φυσικών και πολιτιστικών αγαθών.
Το πολιτιστικό πρόβλημα ξεπερνάει τα όρια των βιβλιοθηκών, των μουσείων, των χώρων θεαμάτων και μουσικής, των αρχιτεκτονημάτων. Υπερβαίνει και τους δασκάλους και τους μαθητές, υπερβαίνει και τους δημιουργούς και τους μιμητές ή τους καταναλωτές τους, και τα υπουργεία πολιτισμού και τους πολιτιστικούς συλλόγους.
Δεν μας ζητιέται σήμερα να σχεδιάσουμε ένα πρόγραμμα, αλλά να προσπαθήσουμε να σκεφτούμε σε βάθος την παιδεία. Ίσως πρέπει όμως να ριχτούμε σε μια νέα περιπέτεια, σε μια προσανατολισμένη περιπλάνηση, στενά δεμένη με την παιδεία ως μόρφωση και αγωγή, και με το παιχνίδι, όχι το επιφανειακό παιχνίδι, αλλά το παιχνίδι που παίζει ο ίδιος ο κόσμος, μην υπακούοντας σε κάτι που του είναι εξωτερικό, μην υπακούοντας σε μια εξωτερική αρχή.
Δεν θα μπορούσαμε να επεξεργασθούμε μια βαθύτερη σχέση με την σκέψη, την ποίηση και την τέχνη, σχέση που να μας θίγει καίρια και να μας μεταμορφώνει;
Η σκέψη δεν περιορίζεται στην Φιλοσοφία και ακόμα λιγότερο στην ιστορία της Φιλοσοφίας. Ούτε στην επιστημονική θεωρία και πρακτική. Η καθηγητική φιλοσοφία και η δημοσιογραφική ψευτοφιλοσοφία μένουν ξένες στη σκέψη.
Η γλώσσα της σκέψης ~ο μεταμορφωμένος αρχαιοελληνικός λόγος~ προσπαθεί να πει και να σκεφτεί το κέντρο της ολόκληρης σχέσης: του ανθρώπου και του κόσμου. Η ποίηση δεν υπάρχει για να μας συγκινεί ανώδυνα ή να μας ρίχνει σε φτηνές φαντασιώσεις.
Δεν είναι υποκατάστατο ζωής, αν και έτσι την έχουμε καταντήσει. Μας ανοίγει στον κόσμο, άμα επικοινωνούμε καίρια μαζί της. Περισσότερο από προφορικός ή γραπτός λόγος, η ποίηση αντιστοιχεί στην ποιητικότητα του κόσμου. Η τέχνη δεν αναπτύχθηκε για να ονειροπολούμε βλέποντας, ακούοντας, διαβάζοντας και να αντιμετωπίζουμε σαν αντικείμενα τ᾽ ανοιχτά και πολυδιάστατα έργα της. Ο κουτός τουρισμός που χάσκει μόνο απέναντι στα τοπία και τα μνημεία εμποδίζει κάθε παραγωγική εγρήγορση.
Περιηγητές και εκδρομείς δεν κάνουν άλλο, συνήθως, παρά να καταναλώνουν. Τελείως διαφορετική είναι μια απαιτητική και επικίνδυνη όχι στάση, αλλά σχέση μ᾽ αυτό που μας προσφέρεται. Η σχέση αυτή ανοίγει δρόμους.


Ο Κώστας Αξελός είναι σύγχρονος Έλληνας στοχαστής και φιλόσοφος και καθηγητής φιλοσοφίας. Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1924 και το 1945 μετακόμισε στο Παρίσι, όπου ζει κι εργάζεται μέχρι σήμερα.

[Βάλια Τσακίρη]

Καλός ο Αξελός.
Εντούτοις ο καθείς μας οφείλει να έχει αποκρυσταλλωμένες απόψεις που να χτίζουν τη δικιά του φιλοσοφια γενικά.Και να 'ναι όλα τούτα, η κατάληξη βιωμάτων και αδιάκοπων αναζητήσεων.Θα επανέλθω στο συγκεκριμένο...

[NaTaSsA]